...canciones 4/9

 5.4. Taki: Candado Yale

Sumaq sipaschallay candado yalem kasqanki

sumaq sipaschallay candado yalem kasqanki

pimanpas llaveyta qospayki, piwanpas kichachikunki

pimanpas llaveyta qospayki, piwanpas kichachikunki

kullu uya warmi kuyaykim niwankiraqtaq

nina qallu pasña waylluykim niwankiraqtaq.

Aguja yawri botón lawniymanta ripunki

aguja yawri botón lawniymanta asunki

kuchun kuchun purispayki, piwanpas ustuchikunki

kullu uya warmi kuyaykim niwankiraqtaq

nina qallu pasña waylluykim niwankiraqtaq.

Chay sumaq simichaykita piwanpas tupaykachinki

chay sumaq simichaykita piwanpas llamiykachinki

ñoqawan tupaykuspa miskinta qarqoykuwanki

kullu uya warmi kuyaykim niwankiraqtaq

nina qallu pasña waylluykim niwankiraqtaq.

Ranra ranrapi cebadillaschallay

ranra ranrapi cebadillaschallay

sapallay kaspaqa marqayman urmamuy

casada kaspaqa qosaykita qatiy.

Ranra ranrapi cebadillaschallay

ranra ranrapi cebadillaschallay

sapallay kaspaqa marqayman urmamuy

casada kaspaqa qosaykita qatiy.

(Hugo Carrillo Cavero)

Traducción

Señorita hermosa, habías sido como el candado Yale

le das mi llave a cualquiera para hacerte abrir

mujer lengua de fuego todavía me dices te amo

con mucho cinismo todavía me dices te quiero

de rincón en rincón con cualquiera te haces agarrar 

esa tu boca bonita con cualquiera te haces tocar 

al tocarla conmigo, (todavía) te limpias la boca.

Cebadita del pedregal

si eres solterita, ven a mis brazos

si eres casada, corre con tu marido.

5.5 Taki: Chirapaq

Qayna punchaw kunanhina

sapallaymi waqachkani

mana pipas qawarillasqa

qayna punchaw kunanhina

sapallaymi waqachkani

mana pipas qawarillasqa


Waqallarqani, sapay llakillarqani

sapay kuyay mamayta yuyarillaspay

waqallarqani, sapay llakillarqani

sapay kuyay mamayta yuyarillaspay.

Maypiñaraq sonqochallay

maypiñaraq ñawi ruruy

maytaq kunan llakiysiwanchu

maypiñaraq sonqochallay

maypiñaraq ñawi ruruy

maytaq kunan waqaysiwanchu.

Waqaysiwanchu ñawiy llakiysiwanchu

sonqoy tayta mamayta yuyarillaptiy

waqaysiwanchu ñawiy llakiysiwanchu

sonqoy tayta mamayta yuyarillaptiy.

(Alborada)

Traducción

Ayer como hoy lloraba en soledad 

sin que nadie se diera cuenta.

Lloré, triste en soledad 

recordando a mi madre querida y única. 

Donde ya estará mi amada, mis ojitos negros 

que hoy no me acompaña en mi llanto.

Ni mis ojos me ayudan en mi llanto 

al recordar a mis amados padres.


5.6 Taki: Ischu Kañasqay

Orqopi ischu kañasqay

qasapi ischu kañasqay

hinallaraqchu mismichkan

hinallaraqchu rawrachkan.

Orqopi ischu kañasqay

qasapi ischu kañasqay

hinallaraqchu rupachkan

hinallaraqchu mismichkan.

Hinalla rupallaptinqa hinalla mismillaptinqa

warmay weqenwanchá tasnusaq

yanay weqenwanchá challasaq

hinalla mismillaptinqa hinalla rawrallaptinqa

warmay weqenwanchá tasnusaq

yanay weqenwanchá challasaq.

(Anónimo)

Traducción

La paja que quemé en el cerro

la paja que incendié en la cumbre

todavía estará ardiendo?

todavía estará prendiendo?

Si todavía está ardiendo

si todavía está prendiendo

apagaré con las lágrimas de mi amor

rociaré con las lágrimas de mi amada.

5.7 Taki: Tambobambino maqta


Tambobambino maqtatas

yawar mayu aparun

tambobambino maqtatas

yawar unu aparun.

Tinyachallanñas tuytuchkan

qenachallanñas tuytuchkan

charangullanñas tuytuchkan

birretillanñas tuytuchkan.

Wiphalachay wiphala

wiphalalalay wiphala

wiphalachay wiphala

wiphalalalay wiphala.

Kuyakusqan pasñarí

waqayllañas waqachkan

wayllukusqan pasñarí

llakiyllañas llakichkan.

Punchuchallanta qawaspa, 

charangullanta rikuspa

birretillanta qawaspa, 

qenachallanta rikuspa.

Wiphalachay wiphala 

wiphalalalay wiphala

wiphalachay wiphala 

wiphalalalay wiphala.

Kunturllañas muyuchkan

tambobambino maskaspa

Kunturllañas muyuchkan

tambobambino maskaspa.

Manapunis tarinchu

yawar mayus apakun

manapunis tarinchu

yawar unus apakun.

Wiphalachay wiphala 

wiphalalalay wiphala

wiphalachay wiphala 

wiphalalalay wiphala.

(Recopilación de José María Arguedas)

Traducción.

Al joven tambobambino

un río de sangre se lo ha llevado.

Solo está flotando su tambor

solo está flotando su quena

solo está flotando su charango

solo está flotando su birrete.

Su joven enamorada 

está llorando mucho

su joven amada 

está muy triste.

Mirando solo su ponchito 

viendo solo su charango 

mirando solo su quena        

viendo solo su birrete.

Solo el cóndor está que da vueltas

buscando al joven tambobambino

dice que para nada lo encuentra

dice que un río de sangre se lo ha llevado.



5.8 Taki: Zonzullaqa

Mosoq ternuwan churaykachiwaptin, zonzullaqa

mosoq pachawan pachaykachiwaptin, zonzullaqa

santullay kaptinchá churachillawachkan, nillasqani

santullay kaptiychá pachachillawachkan, nillasqani.

Iglesia punkuta tanqaykachiwaptin, zonzullaqa

iglesia punkuta yaykuykachiwaptin, zonzullaqa

misa uyarikuqchá pusachillawachkan, nillasqani

misa uyarikuqchá yaykuchillawachkan, nillasqani.

Arroz qollqeta potqoykachiwaptin, zonzullaqa

qori siwiwan churaykachiwaptin, zonzullaqa

wakchalla kaptiychá churachillawachkan, nillasqani

pobrella kaptiychá qoykullawachkan, nillasqani.

Iglesia punkupi marqallawaptin, zonzullaqa

arrozwan waytawan maqchipallawaptin, zonzullaqa

sapallay kaptiychá marqallawachkan, nillasqani

santullay kaptiychá maqchipallawachkan, nillasqani.

Yuraq pacha sipaswan tusuykachiwaptin, zonzullaqa

yuraq pacha sipaswan tusuykachiwaptin, zonzullaqa

raymilla kaptinchá tusuchillawachkan, nillasqani

raymilla kaptinchá tusuchillawachkan, nillasqani.

Kuskallatañam puñuykachiwaptin, zonzullaqa

kuskallatañam puñuykachiwaptin, zonzullaqa

sapallay kaptiychá puñuchillawachkan, nillasqani

chirilla kaptinchá puñuchillawachkan, nillasqani.

(Anónimo)

Traducción

Cuando me vistieron con terno nuevo, me preguntaba —será porque es mi santo. 

Cuando me hicieron entrar a la iglesia, me preguntaba. —será para escuchar misa. 

Cuando me dieron arroz y monedas en la palma de las manos, me preguntaba. —será porque soy pobre. 

Cuando me hicieron poner el anillo de oro, me preguntaba. —será porque soy pobre. 

Cuando me abrazaron en la iglesia, me preguntaba. —será por estar solo. 

Cuando me hicieron bailar con una mujer vestida de blanco, me preguntaba. —será porque hay una fiesta. 

Cuando me hicieron dormir junto a una mujer, me preguntaba. —será porque hace frio. 


Comentarios

Entradas más populares de este blog

Sufijos: ri/qa, raya, kamu, ykacha, ntin

Sufijos: pa(repetición), paku, ysi, má, sá, chá

Sufijos: rqu, -rqu-sqa, yku, spa, stin