7.8 Poesías de Andrés Alencastre Gutiérrez (Kilku Waraka) 9/16
7.8.9 Icha qamchu
Sumaq sipas sanpa sonqo
uyariykuway nisqayta
ñoqam kani illapap churin
chaymi sonqoy rawraykachan
mamaytaqmi sanpa qocha
chaymi kani waqaychuru.
Kay sonqoypim llakiykuna
mayuhina qaparkachan
chuya unu waqayniytaq
qechipraypi chullunkukun.
Puriq wayram ñoqa kani
hinaptinmi muyurini
mana pipaq uyarisqan.
Qamchu icha tika sonqo
llampuykuwaq kawsayniyta,
icha qamchu warma tuya
ullpuykuwaq sonqollayta.
Talvez tú
Amable niña de blando corazón
escucha lo que te digo:
soy crío del relámpago
/por ello
fogonéa mi corazón;
manso lago es mi madre y
/por eso
soy tan dado a llorar.
Congojas tiene mi pecho
a veces brama como un rio
y mi llanto de agua limpia
se cristaliza en mis pestañas.
Soy viento errátil
que por siempre deambula
sin que a nadie le importe.
Acaso tú, corazón en flor,
apacigües mi ser,
tal vez tú, tierno canario,
doblegues a mi corazón.
7.8.10 Yanallaypaq
Ñam tutap llantun ripunña
qoyllurkunata millpuspa
chay llantupim chay qoyllurpim
chinkaripun waqay, llakiy.
Ñam pacha yuraqyamunña
illariymi sutimunña
llakipi puñuq sonqoyki
kusikuyman rikcharichun.
Intipa wachinpim hichakun
ñutu qori pinchi killa
tikakunataq sullanpi
qollqe waqayta kancharin.
Chayñakunam huk kunkalla
takiyninpi napaykusunki,
qomir qentim puka pillpintum
punkuykipi palaykachaspa
puytu pallayta awachkan.
Munakusqay yanallay,
kunan punchawmi kusinaypaq
huk watapiwan yapakun
sumaq sanpa kawsayniyki.
Kawsaqmasiy urpilláy,
saykuyniypi llantulláy
llapa kiriypa hampinmi kanki
ñakariyniypa llampuntaqmi.
Qasqoykipi qemikuspallam
sayaq mallkiraq kachkani;
sapiyña pitikuptinpas
sonqoykiwan ñitiykunki
chakiymantaña tuntichkaptiypas
weqeykiwanmi qarpaykuwanki.
Para mi amada
Ya se retiran las sombras de la noche
engullendo a las estrellas,
En ese limbo, en ese fulgor
se esfuman también
el llanto y las penas.
Ya clarea el universo,
es inminente alba:
que tu corazón adormilado
/por las cuitas
despierte al júbilo.
La lumbre de las luciérnagas
se desvanece con los rayos del sol
y el rocío de las flores relumbra
cual lágrima plateada.
Al unísono los jilgueros
te saludan con su trino,
el glauco picaflor y la roja mariposa
urden marañas
revoloteando en tu puerta.
Amada mía
hoy mi día de júbilo:
Otro año más
de tu dulce y apacible
/existencia.
Palomita, compañera del alma
tendal de sombra para la fatiga
Eres la brisa de orea mis llagas
la que mitiga la agonía.
Apoyado a tu firme pecho
soy todavía árbol erguido:
si desgajaran sus raíces
tu corazón los sujetara
/bajo tierra
Si desfalleciera de sed
la regaras con tu llanto.
7.8.11 Qollqe paqcha
Choqe chaka qollqe paqcha
tuta punchaw qaparkachaq
pipa weqentam waqanki
mana haykap upallasqa.
Pata hawata haykuspa
qaqa rumiman chayaspa
chuya unuyki cheqtakun
yuraq posoqo sayarin.
Qamhina ñoqapas paqcha
kawsayniyta aysachkani
pata hawata haykuspa
llaki rumipi mitkaspa.
Choqe chaka unu paqcha
tuta punchaw waqaqmasiy
purillasun, purillasun
kayakusqanchik ñantapa.
Chayamullanqam huk punchaw
chayamullanqam paqarin
Willka mayuman haypaspa
mama qochaman rinanpaq.
Chay punchawmi yachakunqa
ima hayka rurasqanchik,
mikuy sara, sumaq mallki
ñakarispa tarpusqanchik
kawsay unuwan qarpaspataq
choqllo, tika, ruruchisqanchik.
Chay punchawmi inti killa
chay punchawmi qoyllurkuna
ununchikpi kancharinqa
uyankuta lirpukunqa.
Cascada plateada
Chuquichaca torrente plateado
que bramas día y noche
lagrimas por quién viertes
que jamás te aquietas.
Fluyendo indetenible
con peñascos te topas:
tus aguas claras se bifurcan
aglutinando blanca espuma.
Yo también como tú, cascada,
sobrellevo mi existencia
fluyendo sin cesar
tropiezan en la piedra sombría.
Chuquichaca, velo de agua
gemelo mío que sollozas
/día y noche
fluyamos, discurramos
por el cauce que labramos.
Ha de venir el día
ha de llegar la alborada
para fluir al mar
dándole alcances(antes)
/al rio sagrado.
Ese día se sabrá
todo cuanto hicimos,
oh nutricio maíz, divina mata
sembrada con agobio
¿acaso no floreces y das frutos
por el agua que te irriga?
Ese día los astros,
las estrellas relumbraran
sobre las aguas:
su faz se reflejará
/en ella.
7.8.12 Illapa
Poqoy killa yana phuyun
intip kanchanta pakaspa
orqokunata panpaykun
mana ñawip rikunanta.
Chikchin kunununun
qaqa ranra orqo tuñisqahina
kaypim, chaypim, haqayneqpim
qori machaqway pukllarin
nina chupanta qaqchaspa.
Hinaptinmi uywakuna
mancharikuypa llaksasqan
ima kuyayta chunkukunku
kumuykuspataq chikchita muchunku.
Chuklla ukupi pakachkan
'Malica' warmi kutuchkan
mancharisqa wawankunataq
pachanmanta hapipakuchkan.
Sonqonmi warmip matinkun
huk hinatam patpatachkan
yawartam poqchiyta munan
imatachá watun rikiy.
Wayram yupata pukumun
oqe phuyutam cheqechin
pacha pampataq rikurin
chikchi ritiwan qatasqa.
Kayneqpim, chayneqpim
pututuhina uyarikun
runakunap qaparisqan
kay llakita willakuspa:
"Qaqyan sipirun runata
illapam aysapun wichayman
warakanwan chumpiruspa
wiñaypaq chinkarichipun"
Rayo
Nebulosa luna nueva
que cubriendo la cresta solar
a los cerros sepultas
que ni ojos pueden ver.
Retumba el granizo
cual cantera que se desmorona
y en el vasto confín
retoza la serpiente dorada
restallando su cola de fuego.
Entonces las fieras
turbadas por el pavor
se apiñan lastimeramente
y con humildad
soportan el granizo.
Oculta en una choza
Malica, la joven, masculla
y sus aterrados críos
se aferran de su vestido.
Su corazón se comprime
late extrañamente
queriendo rebasar de sangre
¿Qué presagios intuirá?
Resopla el viento con furor
dispersando la densa niebla
y resurgen los campos
recubiertos de nieve y granizo.
De un lado a otro
el grito de los hombres
retumba como un pututo
pregonando la desgracia:
"El rayo mató a un hombre
liándolo con su honda
lo lanzó al infinito
tal vez para siempre".
7.8.13 Qosqo sipas
Qosqo sipas sumaq ñusta
qoyllurkunapa waqayninmi
qantuq tikapa yawarninwan
sumaqta chaqroykuspa
qamtaqa rururqasunki.
Chaymi kanchan ñawiykipi
iskay chaska sonqo suwa
Chaymi sansan simiykipi
qantuq tika rawraq puka.
Intin killawan tupaspa
hanaq pachapi muchanakurqam
chaymanta paqariqmi kanki
munay warmi kawsay umiña.
Chaymi uyayki rikchakun
sanpa killap kanchayninman,
chaymi rawran sonqoykipi
qori intip rupa ninan.
Qosqo sipas warma qoya
uyaykiwan tukuy kusi rikchariq
ñawiykiwan sonqo ruru kuyurichiq
kawsay kusilla llaqtaykipa tikan.
Maja cusqueña
Casta princesa del ombligo,
la savia de las clavelinas
/y una
lagrimilla de luceros
te dieron la vida.
Por ello
relumbran en tus ojos
dos cautivantes luceros/arde
en tu boca, brasa candente,
la roja flor de clavelina.
Al cruzar en los cielos
el sol y la luna
te procrearon sensual
perla inextensible.
Por ello
tu semblante evoca
el tenue brillo lunar,
tu corazón fogonéa
la candela del áureo sol.
Oriunda maja de las punas
tu sonrisa despabila, tus ojos
/alborotan
las fibras del corazón:
Vive feliz, flor de los campos.
7.8.14 Mamay
Sanpa warmi pachap llantun
qam kaptiykim kawsay kamakun
qam kaptiyki runa paqarin
inti killa reqsinanpaq.
Ima sumaq kawsay qoyllur
qollqe qechipraykimanta
pitikamuq weqen kayku
waylluqniyki wawakuna.
Qanmi kanki kusi Chaska
llaki tutapi kanchaqniy
chanpiqmanta qorqowaspam
suti punchawniyta qowanki.
Kukuli urpi qoñi qasqo
oqllayniykipi uywaqniy
ñawiykipa yananmi kani
yawarniykipa tikantaqmi.
Llampu mama kawsay pukyu
wañuy pitiy munakuqniy
wiksaykipi puñuchiwaspam
kamarqanki kawsayniyta.
Llampu hallpahinam kanki
tukuy kawsay sumaq ruruq
chaymi tiyasqanchik hallpataqa
pachamama nispa ninku.
Munakuyniykim ñoqapaqa
rupayhina qoñiykukuq;
tikapa rapin takarisqan
rimasqayki llampuykuwan.
Rapisapa sumaq sacha
llantuykipi wiñachiqniy
hanaq pachap llampu llikan yuraq phuyu
llantuykita mastarispa kawsay qokuq.
Aqarapi simiykiwan
rawraq phiñay tasnukukuq
wayllukukuq arpiykipi
tukuy saykuy samarichiq.
Qoñi qesa qasqoykipi
tukuy llakiy chinkarichiq
iskay tika makiykiwan
ñawi sullay pichariqniy.
Sanpa mama suma urpi
tukuy awqap sonqon chitaq
waranqa kutim sutiyki
simiypi pataspa tikan.
Tuta punchaw rikchaspaykim
chukchaykiwan pistuykuspa
makiykita utichispa
runa kayta qowarqanki.
Waqasqaykim para unu
hankuykama chullunkuqniy
llakisqaykim qasa wayra
tulluykama kutunchaqniy.
Madre
Mansa mujer; quieta penumbra
/sobre la tierra
de ti brota la vida
por ti perduran los seres
para honrar a sol y luna.
Subyugante lucero
somos lagrimilla que gotea
de tus tersas pestañas;
tu prole que te ama.
Eres, fulgor vivaz,
lumbre en noches sombrías
la que me colma de luz
alzándome del limbo.
Fragante flor
tuis hijos son el hálito
que emana de tus ramas.
Torcaz de cálido pecho
que me nutrió en su seno;
soy flor, corola de sangre,
el iris de tus ojos.
Pía madre, pozo de vida
que vierte amor no muerte,
cobijándome en tu vientre
me diste el ser.
Eres tierra fértil
donde brotan las semillas;
blando suelo al que llaman
madre tierra.
Tu amor es para mí
sol que desentumece;
tu dulce voz
una cascada de pétalos.
Frondosa mata
que me crio a su sombra:
telón de niebla en el firmamento
que discurre extendiendo su sombra.
La brisa de tus palabras sofoca
las iras más candentes;
en tu tierno regazo
se extingue la fatiga.
En tu pecho, caluroso nido,
expiran las penas
tus manos, dos rosones,
colman mis lagrimillas
/que gotean.
Dócil madre, paloma vivaz
que ahuyenta a los infames
mil veces tu nombre
aflora en mi boca.
Desvelándote noche y día
arropándome con tus cabellos
me diste vida
en el lecho de tus brazos.
Lo llorado por ti
es charco de lluvia
que anega mis nervios;
tu pena, gélido viento
que hiela mis huesos.
7.8.15 Ususi
Munaq sonqoypa qoñillanpi
uywakusqay urpichallay
kawsayniymanta takakuspayki
piwan maywanmi qamqa ripunki.
Ñoqaqa yuyay chinkasqa
qamta maskaspa tamachkani
qechiprayki weqe sullayoq
hayaq llakiq eqepachisqan.
Ñawiypa yanan, sonqoypa rurun
kawsayniypa llampu tikan,
qamllapunim qoñirqanki
sirkaypi puriq yawarta.
Ripuptiykitaqmi kani
kutu rumi chiri sonqo,
kuskan ayan tamachkani
kawsayniyta maskakuspa.
Wawalláy qanmá kasqanki
makiypi unu posoqo
qawachkaptiy chusaq tukuq
tayta mamap chakiyninta
manaraq tasnuspaq chinkaq.
Primogénita
Cobijada
en lo más recóndito de mi seno
grácil avecilla mía
desprendiéndote de mí ser
con quien todavía habrás de irte.
En cambio yo, turbado
deambulo buscándote
(ojos empañados)
agobiado
por el ardor de la pena.
Negruzca niña de mis ojos
medula del corazón
delicada flor de mi vida
solo tu alborotas
a la sangre que fluye
/por mis penas.
Cuando te vayas, he de ser
gélida piedra de yerto corazón
entonces penaré con las animas
evocando mi existencia.
Tu habías sido, hija mía,
en el cuenco de mis manos
la espuma de las aguas
que a mi vista se extingue
sin apagar el ansia
de sus padres sedientos.
7.8.16 Qocha panpa
Qocha panpa llaqta
pariwanap raphran
tunarip chakinpi
sumaq mastarisqa.
Qamllapim tarini
tukuy kusikuyta
qampim llakiy chinkan
qampim sonqoy kawsan.
Qocha panpa llaqta
hamankaypa tikan
wiñay wiñay wata
llanllachkaqlla kawsay.
Intip muchaykusqan
killapa kancharisqan,
runap llankayninpa
aswan qoqarisqan.
Tukuy llaqtakunap
tikanmi qam kanki,
teqsi muyupitaq
kanchachkaq umiña.
Fangal
Planicie de las lagunillas
cual ala de flamenco moteado
regiamente desplegado
a las faldas del Tunari.
Solo en ti hallo
la dicha plena
en ti desvanecen
las penas, en ti
reposa mi corazón.
Pueblo de Cochapamba
floresta de azucenas
pervive por siempre
en verdor y lozanía.
Colmado por el sol
alumbrado por la luna
honrado por el trabajo
de tu gente.
Eres la flor
de los pueblecillos,
perla que relumbra
en el universo.
Comentarios
Publicar un comentario