7.6 Poesías de César Guardia Mayorga
Poeta, filósofo, quechuólogo escribió poesías con el seudónimo ‘kusi pawqar’.
7.6.1 Qampaq
Umaypim yuyayniyki
patpatachkan,
pillpintup raphranhina
mana samaq.
Rinriypim sutiyki
tuta punchaw sirwan,
mana wayrap apasqan
mana pipas uyarisqan.
Sonqoypim waylluyniyki kawsan,
arwi qorahina
arwiwaspa.
Llakispa, asiq tukuni,
mana pipas llakisqayta
musyananpaq.
Qamllam, sonqoypi cheqapta yachanki,
imay kusikusqayta,
haykaq llakikusqayta.
Para ti
En mi mente
palpita tu recuerdo,
como alas de mariposa,
sin descanso.
En mis oídos
vibra tu nombre
noche y día,
sin que nadie lo oiga,
sin que se lo lleve el viento.
En mi corazón
vive tu amor,
aprisionándome
como enredadera.
Sufriendo, simulo reír
para que nadie
sospeche siquiera
que sufro.
Sólo tú sabes en mi corazón
cuánto me alegro en verdad,
cuánto en verdad sufro!
7.6.2 ¿Imanaykusaqtaq?
Imanaykusaqtaq kunanqa,
llakiymi kichkahina
sonqoyta nanachichkan.
Imanaykusaqtaq kunanqa,
yuyayniykim tutahina
punchawniyta tutayachichkan.
Imanaykusaqtaq kunanqa,
waqayta munaspapas
weqellaymi mana lloqsinchu.
Imanaykusaqtaq kunanqa,
kayta wakta qawaptiypas,
manam imatapas rikunichu.
Sonqollaymi sapanpi,
imapaqraq pipas maypas,
mana kuyananta kuyan,
nispa niwan.
¿Qué voy hacer?
¿Qué voy hacer ahora?
mi pena como una espina
está hincando mi corazón!
¿Qué voy hacer ahora?
¡tu recuerdo como la noche
está oscureciendo mi día!
¿Qué voy hacer ahora?
¡hasta cuando quiero llorar
no asoman las lágrimas!
¿Qué voy hacer ahora?
¡hasta cuando quiero mirar
no miro nada!
Solo mi corazón en su soledad
Se pregunta a sí mismo:
¿Para qué se amará
lo que no se debe amar?
7.6.3 Kuyaspa
Sonqoymi kirisqa kachkan
ñawiykipa kanchayninwan,
onqoyñam kuyayniyqa,
wañuymanchushina apawanqa.
Chisi tuta muspaspa
sutiykita nisqani
mana pipa uyarisqan
ichapas wayra uyarirqa
¿maytaq yanallay sutiykita wayra aparqa?
Ichapas qam kaqpi muyuykachaspa
llakillayta willasurqanki
qamtaq mancharikuspa
ayqerqanki.
Queriendo
Mi corazón está herido
con la luz de tus ojos
ya mi amor es una enfermedad
que tal vez me lleve a la muerte.
Anoche delirando
pronuncié tu nombre
sin que nadie lo oyese
acaso lo oyó el viento
¿a dónde llevaría
tu nombre el viento amada mía?
Quién sabe
si dando vueltas
entorno a ti
te contó mis penas
y tú te asustaste y te fuiste.
7.6.4 Awqaypaq
Yuyayniypim yuyayniyki
patpatachkan,
tutayaq punchawpi
urpi patpatachkaqhina.
Puchqo yakuhina
yuyayniyki,
kawsayniyta puchqoyachichkan
mana qampa yachasqayki.
Musyaspaqa, yachaspaqa,
warmi sonqoyki,
warmipa kaspapas,
sinchitachari llakikunman.
Maypiraq, chaypiraq qamqa,
asikuspa, kusikuspa,
llakiyta mana yachaspa,
qonqayta munawaspa,
qonqawaytaña qallaykunki.
Mana kuyana awqa,
manaña kuyayta tarispa,
manaña sonqoyoq,
pitaraq wayllunki,
piñaraq kuyasunki.
Sapallaykiña rikukuspa,
Weqellaykita upyakunki,
sonqoykitaq qaparispa,
waqayá kunan
nispa nisunki.
Mana kuyana awqa,
manaña sonqoyoq,
¿pitaraq wayllunki?
¿piñaraq kuyasunki?
Para mi Adversaria
En mi memoria
tu recuerdo está latiendo
como aleteo de paloma
en día que anochece.
Como agua amarga,
tu recuerdo
está amargando mi vida
sin que tú lo sepas.
Si lo supieras,
si sospecharas siquiera,
tu corazón de mujer,
siendo de mujer,
¡cómo sufriría!
¿Dónde estarás tú,
riendo y gozando
sin saber mi pena?
cuando se quiere olvidar,
ya empieza el olvido.
Indigna de ser amada,
ya sin encontrar cariño,
ya sin corazón,
¿a quién amarás?
¿quién te amará?
Al verte ya sola
beberás tus lágrimas,
y el corazón te dirá a gritos:
¡ahora sólo te resta llorar!
Indigna de ser amada,
ya sin corazón,
¿a quién amarás?
¿quién te amará?
7.6.5 Ama tapukuychu
Warmita, waytatahina qawaspa,
manaña puñuyta atipaspa,
¿imapaqtaq tapukunki
ima onqoy kasqanta?
waylluymi mismichkasunki,
mana musyasqayki;
kuyaymi arwichkasunki,
mana yachasqayki.
Ama hampita yanqa maskaychu
sonqollanpi kawsay,
ñawillanpi qawakuy,
makillanpi kay.
waylluy onqoyqa,
waylluyllawanmi hampikun.
No te preguntes
cuando mires a la mujer
como a una flor;
cuando ya no concilies el sueño,
¿para qué preguntas
qué enfermedad sufres?
Te está rezumando el amor,
sin que lo sospeches siquiera;
te está enredando el cariño
sin que tú lo sepas.
No busques remedio en vano.
vive en su corazón,
mírate en sus ojos,
ponte en sus manos;
que la enfermedad del amor
sólo con amor se cura.
7.6.6 Waylluy
¿Imaraq kay waylluy?
qawaspa mana qawaq,
munaspa mana munaq,
maskaspa mana maskaq,
Waylluq tukuspa cheqnichikuq,
cheqniq tukuspa waylluchikuq
kay waylluy kasqanta,
sonqollaymi yachan.
Amor
¿Qué será el amor?
que mirando no mira,
que queriendo no quiere,
que buscando no busca;
que simulando amar despierta odio,
que fingiendo odio hace querer
Lo que es el amor,
sólo mi corazón lo sabe.
7.6.7 Sipas Walka
Walkam sutin karqa
ñoqallay kuyachkaptiy;
tutahina ñawinpas,
chukchanpas tutay tuta.
Walkam sutin karqa
ñoqallay waylluchkaptiy;
yuraq sisa kirunpas,
qantu qantu siminpas.
Walkam sutin karqa
ñoqallata kuyawachkaptin;
waqaptinpas
sachakuna sullakuq,
asiptinpas,
pukyukuna asikuq.
Walkam sutin karqa
ñoqallay kuyachkaptiy,
ñoqallata kuyawachkaptin;
imaraq kunan sutin
Walka sutiyoq warmi.
Sutillanñam simiypi,
ñawillanñan ñawiypi;
walka sutiyoq urpi,
imaraq kunan sutin.
Walka
Su nombre era Walka
cuando yo, solo, la quería.
como la noche eran sus ojos,
sus cabellos, más que la noche.
Walka era su nombre
cuando yo, solo, la amaba.
sus dientes eran como níveas flores,
sus labios, como las cantutas.
Era su nombre Walka
cuando ella sólo me quería a mí.
cuando lloraba
de rocíos se cubrían los árboles,
cuando reía,
reían también las fuentes.
Walka era su nombre
cuando yo, solo, la quería,
cuando ella sólo me quería a mí.
¿Qué se llamará ahora
la mujer que se llamaba Walka?
ya sólo su nombre está en mis labios,
ya sólo sus ojos están en mis ojos.
Paloma: Walka era tu nombre.
¿qué te llamarás ahora?
7.6.8 Pituchaykuy
Ay ruruchay rurucha,
ñawi rurucha.
warmi kasqanta yachachkaspa
qowarqanki.
Ay ruruchay rurucha,
sonqo rurucha.
Kuyay kasqanta yachachkaspa
kuyarqayki.
Waqayari ñawi,
llakiyari sonqo,
chay mana qawana qawasqaykimanta,
chay mana kuyana kuyasqaykimanta.
Arrepentimiento
¡Ay! niña de mis ojos
¡Ay! pupila mía.
Sabiendo que era mujer
la miraste.
¡Ay! corazón mío,
corazón,
sabiendo lo que es amor,
la amaste.
Llora pues pupila mía
por haber mirado
a quien no debiste mirar;
sufre pues corazón,
por haber amado
a quien no debiste amar.
7.6.9 Kaynamuy
Waylluy sonqoykipi kaptinqa,
takiy;
llaki qasqoykita kiriptinqa,
takiy, tusuy, machakuy.
Awqanayki kaptinqa,
qarihina kallpachakuy,
waqaqay hayllita.
Cheqnikuy atipasuptiyki,
upallalla kawsay,
ama sonqoykita rikchachiychu,
ama kawsayta qanrachiychu.
Has así
Canta,
Si el amor está en tu corazón.
Canta, baila, embriágate,
si la pena hiere tu pecho.
Entona canciones triunfales,
si tienes que luchar
con fuerza varonil.
Pero si el odio te domina,
vive en silencio,
no despiertes a tu corazón,
no contamines la vida.
Comentarios
Publicar un comentario